Τα ανθρώπινα δικαιώματα (μια σύντομη προσέγγιση)

Γράφει ο Χαράλαμπος Καραπάνος*

Δεν είναι απαραίτητο να είναι κάποιος νομικός για να αντιληφθεί τη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία, στο σύγχρονο κόσμο και ούτε πρέπει να γίνει εις βάθος μελέτη και ανάλυση για να παράγουν εκείνα τα αποτελέσματά τους καθώς η αποδοχή τους « πηγάζει από τον σεβασμό της προσωπικότητας του ατόμου» (1). Αρκεί ίσως να αναλογιστούμε ότι μας συνοδεύουν από την ώρα που ερχόμαστε σε ετούτο τον κόσμο μέχρι την ώρα που φεύγουμε, από τη γέννησή μας μέχρι το θάνατό μας.

Αν θέλουμε να επιχειρήσουμε να χωρέσουμε τη σπουδαιότητα και την ιερότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα σύντομο ορισμό, μπορούμε να πούμε ότι είναι η κορυφαία νομική κατάκτηση που πλεγματικώς θωρακίζει την αξιοπρέπειά μας και διασφαλίζει την ισότητά μας ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών, χρώματος, καταγωγής, κοινωνικής προέλευσης. Αρκεί που είναι κάποιος άνθρωπος και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως μια πανοπλία έρχονται να τον προστατεύσουν στην διαρκή του πορεία στη ζωή.

Έτσι λοιπόν για παράδειγμα, είναι δικαίωμα μας να κατέχουμε την ιδιοκτησία που νόμιμα αγοράσαμε, είναι δικαίωμά μας να μετέχουμε της εκπαίδευσης, να πιστεύουμε σε όποια θρησκεία θέλουμε, να ψηφίσουμε τον πολιτικό που μας εκφράζει καλύτερα, είναι δικαίωμά μας να ζούμε, δηλαδή είναι ανθρώπινο δικαίωμα το δικαίωμα στη ζωή, όπως είναι ανθρώπινο δικαίωμα το δικαίωμα στο υγιές φυσικό περιβάλλον.

Ας σταθούμε όμως στα δύο τελευταία που σήμερα βάλλονται και κατά περίπτωση συμπιέζονται με αποτελέσματα άμεσα αλλά και μεσομακροπρόθεσμα οδυνηρά για τον άνθρωπο. Όταν λέμε φυσικό περιβάλλον εννοούμε τα διάφορα οικοσυστήματα (χερσαία, υδάτινα, εναέρια) αλλά και τα τεχνητά όπως η γεωργική γη. Φανταστείτε πόσο δύσκολη θα είναι η επιβίωση του ανθρώπου χωρίς τη χλωρίδα και την πανίδα, χωρίς το νερό ή με υποβαθμισμένα τα παραπάνω πόσο θα ελλείπει το ποιοτικό στοιχείο και συνεπώς θα προκαλείται φθορά στην υγεία, συνεπώς θα περιορίζεται και η ελευθερία του ανθρώπου.

Από την άλλη είναι το δικαίωμα στη ζωή για το οποίο τόσο συχνά ακούμε εν μέσω της πανδημίας και πόσο το κράτος και η έννομη τάξη πρέπει να εξαντλήσουν τις δυνατότητές τους για να το διαφυλάξουν. Μάλιστα μπορεί να περιοριστούν άλλα δικαιώματά μας σε ένα βαθμό τέτοιο που απαιτείται (αναλογικά), προκειμένου να προστατευτεί η ζωή. Έτσι τον τελευταίο καιρό γινόμαστε μάρτυρες ή και μέτοχοι μιας πραγματικότητας και ενός διαλόγου σχετικά με τον περιορισμό άλλων δικαιωμάτων μας (όπως η ελεύθερη κυκλοφορία, η ελεύθερη προσέλευση σε χώρους λατρείας, σε χώρους εκπαίδευσης κτλ) όσο διαρκεί η πανδημία θέτοντας ως πρώτιστο μέλημα την διαφύλαξη της ύψιστης αξίας της ζωής.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αναφαίρετα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αδιαίρετα, αλληλοεξαρτώμενα και αλληλένδετα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι καθολικά. Και ας μη ξεχνούμε, μπορεί να παραβιαστούν αλλά ποτέ δεν παύουν να υπάρχουν. Είναι πάντα εδώ και πάντα ισχύουν για όλους παρά το γεγονός ότι δεν φαίνονται, ακολουθούν κάθε άνθρωπο σε κάθε γωνία της γης και μπορούν να ανασυρθούν στον πόλεμο για την δικαιοσύνη, για την δημοκρατία, για ένα πιο ανθρώπινο μέλλον.

• Πανταζής Δημητριάδης, Το δικαίωμα στο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα, Η ανάγκη θεσμοθέτησης ενός εκτελεστού δικαιώματος. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ, 2005, σ. 9

Δικηγόρος–Άμισθος Σύμβουλος Δημάρχου Θέρμου, μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αγρινίου και του Δικηγορικού Συλλόγου Σλέσβιχ-Χόλσταϊν Γερμανίας, καθώς και μέλος της Επιτροπής Διεθνούς Πολιτικής FDP Σλέσβιχ-Χόλσταϊν.